Nga Gezim Basha*
Fatos Lubonja, me shumë se sa një paragon i lexuesit të keq, mbetet model i lexuesit më dashakeq të lsmail Kadaresë. Tuneli pa dalje i i tendenciozitetit të interpretimeve të tij (jo)letrare, e ka nxjerie Lubonjën në ishullin e nihilisteve, rrethuar me vrer e terr.
Vështirë të gjendet, së paku në harkun e tridhjetë viteve të fundit, një zëdhenes më kembengulës se sa zoteria e tij në orvatjen kolektive por fare të pashpresë të atyre qe kombinohen vetem nga një synim i përbashket, mohimin dhe deformimin e kuptimit të vepres së shkrimtarit me të madh shqiptar.
Fatos Lubonja ka shkuar aq larg në ekstremizmin e tij saqë jo vetëm i vesh Kadaresë kuptime të cilat nuk gjejne ilustrime në tekste konkrete, por i stimuluar nga ndergjegjia e keqe e mohsit spekulativ, ai mohon edhe egzistencën e disa pasazheve të botuara si pjese librash qe zene kreun e vendit në Kanonin e Letersise Shqipe.
Vite me pare, i ndodhur në nje studio televizive, në nje duet me te ndjerin A. Klosi perballe Maks Velos, Lubonja e quajti te pamundur egzistencen e vargjeve te meposhtme nga vjersha e gjate, “Në Mesdite Byroja Politike u Mblodh,”
Ketu jane varrosur te permbysurit,
Pashallare, bejlere, familiet e medha,
Ata struken, trupat kthejne permbys e nisin
qe ti zhveshin me një vrrull hata.
Rrobe sundimtaresh te pergjakta,
Me nishana e grada veshin shpejt.
Dhe me to mbi supe neper nate
Ikin drejt mengjezit si rrebesh.
…Ata shkojne në zyra , ministrira,
Madje ngjiten gjer në Komitetin Qendror.
Do te ishte padrejtesi ti quaje keto vargje, te pashoqe në krejt Lindjen Komuniste, thjesht prove disidence.
Shume me teper se kaq, keto vargje jane produkt i mendjes dhe ndjesive te nje heretiku abraziv perpara te cilit edhe vet Zamjatini tingellon i zbehte. Edhe pse keto vargje jane ribotuar nga “Onufri” në “Vepra Poetike e Kadarese,” Lubonja kembengul në mos egzistencen e tyre. Kjo të kujton vëzhgimin e Niçes tek, “Përtej të Mirës dhe së Keqes,” ku, duke ndjere rrezikun e manipulimit të kamufluar si interpretim, ai paralajmeron, “nën sforcimin e interpretimit, teksti nuk duket më.”
Gati 50 vjet më parë, në kohën më të errët të shtypjes politike në vend, Ismail Kadare e hapte poemën Laokonti—një poemë mbi krimin politik dhe verbimin e audiencës nga propoganda—me vargun ,
“Më shihni tek mbytem nga gjatpërinjtë…”
Pluralizmi shqiptar, megjithe deshtimet masive, së paku në aspektin kulturor, shkaktoi nje metamorfoze të dobishme, i kthehu gjarpërinjtë e djeshëm në thnegla dhe zhapinj; degradimi i tyre duket aq i pashpresë saqë vargu i mësipërm nuk ka shans të lexohet, “me shihni tek bezdisem nga thneglat dhe zhapinjtë!”
Letërsia e vërtetë nuk është kurë terapeutike kundër sëmundjes mendore të nihilizmit! Kurimi I semundjeve kerkon mjeket me perparse të bardha..
Litanitë e nihilistëve e kanë shoqëruar letërsinë në thuajse tre mijëvjeçarë. Do të vazhdojne akoma!
Nuk janë gjë e re as litanitë e Lubonjës.
*Pedagog i letërsisë në SHBA
