Ish-ambasadori grek në Shqipëri në vitet 1999-2000, Aleksandros Malias, në artikullin e tij në të përditshmen greke ‘Kathimerini’, ka trajtuar raportet midis dy vendeve me titull: ‘Sot Himara: Ditët e shtatorit’. Në artikull ish-ambasadori Aleksandros Malias shkruan:
‘Që kur isha ambasador në Tiranë, unë kam përjetuar një mall të çuditshëm kur vizitoj Himarën. Artikulli ‘Letër nga Himara’ u botua në 22 gusht 2018 në ‘Kathimerini’.
Këtë vit, udhëtuam me Myrena Servitzoglu, një ish-zëdhënëse e shtypit në ambasadën tonë. Ne preferuam kalimin e Sagiadas (pas Igoumenicës) në Mavromati. Funksionin e saj i detyrohet njohjes, depërtimit dhe efektivitetit të politikanit epirot Alekos Papadopoulos.
Në asnjë pikë në Rrugën Egnatia, madje edhe në Igumenicë (në port dhe në rrugët kryesore), nuk ka ndonjë shenjë të shënuar Shqipëri, Saranda, Himara. Përse? Sigurisht, këtu është kërkesa e vazhdueshme.
Në territorin shqiptar, brenda gjashtëdhjetë minutave nga Kostandinopoja drejt Sarandës dhe në Himarë, përvijohet politika shqiptare e diskriminimit ndaj pakicës. Në disa fshatra dhe qytete ka mbishkrime dygjuhëshe (shqipe dhe greke). Nuk pashë asnjë shenjë greke që tregon Sarandën. Kudo shkruante SARANDË dhe parullat ‘informale’ të dendura dhe identike si ÇAMËRIA / Tsamouria). Mbi të gjitha, në rrugën provinciale për në Vuthroto dhe Ksamil, është ngritur një monument i Çamëve, pak më poshtë një xhamie të ndërtuar rishtasi.
Vazhdimi dhe përforcimi i politikës së ‘zonës së pakicave’ të Enver Hoxhës, Shqipëria e sotme, e cila e konsideron të drejtë të fillojë negociatat e pranimit me BE, njeh vetëm helenizmin në rajonin e gjerë të Sarandës, si anëtarë të pakicës kombëtare greke dhe Gjirokastrën. Nuk e njeh helenizmin e Himarës. Në është e panevojshme të thuhet pra, se shenjat zyrtare të shtetit janë vetëm në gjuhën shqipe (HIMARA ose HIMARË) në autostradën Aghios-Saranda-Himara.
Por në Himarë dëgjon vetëm greqisht. ‘Ata duan të na nënshtrojnë dhe e dinë se nuk munden. Ata po na shtyjnë, duke na kërcënuar. Ata duan të na detyrojnë të heqim dorë. Ata e dinë se nëse humbasim pronat, shtëpitë tona dhe bizneset tona, ne do të shkatërrohemi. Kjo është ajo që ata duan …’. Të njëjtën histori dëgjon nga Grekët e Himarës. Kudo ku do të qëndrosh. Në fakt në këto zona grekët mund të jenë punëdhënësi më i madh në rajon, rreth 400 ndërmarrje në të ashtuquajturën ‘bashki e vogël e Himarës’ me më shumë se 3.500 të punësuar.
Në Athinë kemi një tendencë të pakuptueshme për të nënvlerësuar Shqipërinë. Por mbani në mend se në Tiranë, pavarësisht nga regjimet dhe qeveritë, partitë politike dhe ideologjitë, ekziston një pikë e përbashkët: rëndësia e Greqisë për Shqipërinë. Ndonjëherë me një pamje pozitive, por zakonisht me një dyshim të fortë dhe një tendencë negative.
Enver Hoxha vdiq 35 vjet më parë. Greqia, megjithatë, mbetet objektivi kryesor i interesit. Politikanët dhe mediat në Tiranë po e forcojnë këtë prirje me fuqi dhe ngjyrosje të dyanshme. Strukturat dhe mekanizmat e përhershëm të shtetit shqiptar (shërbimet speciale, ministritë e jashtme, etj), kanë një organizim shembullor, por kryesisht për çështje që kanë të bëjnë me Greqinë dhe objektivat greke me interes të veçantë.
Ky ka qenë rasti për qëndrueshmëri të jashtëzakonshme për 75 vjet, duke rezultuar në një aftësi të zvogëluar gjoja për administratën shqiptare të ketë një imazh dhe informacion të mirë – dhe shumë të mirë. Për personat, politikat dhe pozicionet. Me kalimin e viteve, zyrtarët më të mirë të qeverisë punojnë me vetë-mohim dhe fanatizëm, nëse dëshironi, në dosjen me titull ‘Greqi’.
Të gjitha veprimet dhe shprehjet kryesore të marrëdhënieve tona bilaterale, përfshirë ndihmën gjyqësore, kanë një ‘prapavijë politike’. Aq sa është nga pala shqiptare, aq duhet edhe nga ajo Greke.
Kryeministri aktual i Shqipërisë ka pasur një dekadë për të paraqitur punën e tij. Në vitin 2009, ai ishte në ballë të minimit të Marrëveshjes Detare. Kështu ai u shërbeu interesave turke, pasi ish-kryeministri Sali Berisha u akuzua zyrtarisht në Parlamentin shqiptar.
Mbështetja e Presidentit turk Rexhep Tajip Erdogan i jep përparësi personale që gjë tregoi mungesë të aftësisë politike për të paktën tre kryeministra grekë. Ka minuar me punë dhe fjalë të pafund nisur në vitin 2016 për të filluar zgjidhje për çështje bilaterale përmes një marrëveshjeje paketë.
Në shënjestër të një numri çështjesh, mund të ketë qenë e dobishme për të përfunduar marrëveshjen e shkëmbimit të territoreve dhe shkëmbimit të kufijve midis Serbisë dhe Kosovës. Megjithatë, për lojtarin ndërkombëtar, gjithmonë ekzistojnë alternativa.
Për vite me radhë, unë kam qenë me forcë në favor të forcimit të marrëdhënieve tona me Shqipërinë dhe faktorit shqiptar në Ballkan. Por sot pasiguria politike dhe personale e kryeministrit shqiptar përball pothuajse të gjithë udhëheqjes politike të Greqisë, e bëjnë atë një bashkëbisedues të papërshtatshëm. Sot Greqia ka një vullnet të fortë politik dhe kapacitet ndërkombëtar për të ndërmarrë këtë nismë. Me rëndësi kryesore për pakicën kombëtare greke është deklarata e Kryeministrit në Panairin Ndërkombëtar në Selanik. Nuk e përjashtoj këtu as reagimin e Kryeministrit shqiptar për tu paraqitur në Himarë.
E mbyll me një konstatim. Unë preferoj emrin Himara në vend të Himaras. Unë e di ndryshimin. Por unë me vetëdije zgjedh mbishkrimin në Monumentin te Ushtari i Panjohur. Saktësisht sepse ka një domethënie të veçantë.
